Een Belgische stem: en weer die Tweede Wereldoorlog

Jan Deloof schrijft: “Het is lang geleden dat een boek nog zoveel indruk op me heeft gemaakt als De vergelding. Een dorp in tijden van oorlog van Jan Brokken. Zonder het echt zo te plannen heb ik eerst het autobiografische Mijn kleine waanzin van hem gelezen en pas daarna De vergelding. Ik kan het iedereen aanraden, want op die manier heb je een betere kijk op de geschiedenis en de mentaliteit van het ‘dorp in de oorlog’ waar het over gaat: Rhoon, in de polders ten zuiden van Rotterdam. Wat een wereld van verschil met het dorp waarin ik zelf ben opgegroeid. Niet zozeer de stugheid en de geslotenheid van de dorpelingen doen vreemd aan – West-Vlamingen moeten daarin voor niemand onderdoen – maar de grondig verschillende scheidingslijnen. Wij, die de katholieke monocultuur gewend zijn, kijken altijd op als we in Nederland of Noord-Amerika al die kerken van verschillende obediëntie terugvinden in één plaats, soms in één straat. Hier lopen de scheidslijnen via het patriottisme: ‘België barst’ tegenover ‘Voor vorst en vaderland’. In Rhoon ging het tussen hervormden, gereformeerden, en zelfs een kleine buurtschap katholieken. Jan Brokken is er vooral in geslaagd de onverwachte heldhaftigheid en de verwachte lafheid van de doorsnee burger op te roepen, van de gewone man die opeens terecht komt in de ongewone omstandigheden van de oorlog. Hij doet dat meesterlijk. En zo verschrikkelijk veel is mutatis mutandis herkenbaar uit mijn eigen kinderenjaren tijdens diezelfde oorlog.”